الکتروموتور ضد انفجار چیست ؟

الکتروموتور ضد انفجار یا ضد جرقه (Explosion Proof Motors) به گونه‌ای طراحی شده است که انفجار احتمالی داخل آن به بیرون منتقل نشود و باید به حدی آب‌بندی شده باشد که در محیط‌ّهای حاوی گازهای قابل انفجار، از ورود گاز به داخل الکتروموتور و خطر انفجار آن جلوگیری کند.

جنس موتور باید از مواد مقاومی ساخته شده باشد که در صورت انفجار استحکام خود را از دست ندهد. هم‌چنین از آن‌جایی که ممکن است خردگی باعث از بین رفتن نشت‌بندی الکتروموتور ضد انفجار شود، باید جنس مواد به کار گرفته شده در برابر خردگی مقاومت بالایی داشته باشد.

در مکان هـایی کـه گازهـای قـابل انفجار یـا بخارات یـا میعانات قـابل اشتعال وجود دارد استفاده از الکتروموتور هـای معمولی بـه دلیل هدایت جرقـه بـه سمت بیرون سبب اشتعـال یـا انفجـار می شود لـذا در چنین مواقعی از الکتروموتور هـای ضد انفجـار (Explosion proof) استفاده می شود.

کارخانه‌ها و کارگاه‌ها مناطق کاری طبقه‌ بندی شده و مناطق خطر مشخص می‌شود و تجهیزات و الکتروموتورهای ضد انفجار در نواحی خطر مورد استفاده قرار می‌ گیرند.

به طور کلی الکتروموتورها به دو دسته پوسته باز و پوسته محصور تقسیم می‌شوند:

 الکتروموتور ضد انفجار پوسته باز در چهار درجه حفاظت (IP) زیر تولید می‌شود: 

۱. حفاظت شده در برابر قطره

۲. حفاظت شده در برابر پاشش

۳. حفاظت شده در برابر شرایط آب و هوایی

۴. کاملاً محافظت شده

الکتروموتورهای پوسته باز برای محیط‌های خطرناک و با ریسک بالا مناسب نیستند.

الکتروموتورهای پوسته محصور در انواع زیر تولید می‌شوند:

۱. الکتروموتورهای محصور بدون تهویه هوا

۲. الکتروموتورهای محصور با پروانه خنک کننده

۳. الکتروموتورهای محصور با هوای کافی

۴. الکتروموتورهای محصور ضد انفجار

الکتروموتورهای ضد انفجار برای محیط‌های پر خطر به صورت زیر دسته بندی می‌شوند:

کلاس I : گازها، بخارات و مایعات، شامل گروه‌های زیر:

گروه A: استیلن

گروه B: هیدروژن و مشتقات آن

گروه C: اتر و مشابه آن

گروه D: سوخت‌ها و حلال‌ها و مانند آن

دسته‌ بندی ۱: مخاطرات انفجاری معمول

دسته‌ بندی ۲: مخاطرات انفجاری غیر معمول

کلاس II : گرد و غبار، شامل گروه‌های زیر:

گروه E: غبار فلزات هادی و منفجر کننده

گروه F: غبار کربن که غالباً هادی و قابل انفجارند

گروه G: آرد، نشاسته و پلاستیک‌های قابل احتراق

دسته‌ بندی ۱: مقادیر قابل اشتعال غبار یا غبارهای هادی که به طور معمول در محیط موجود هستند.

دسته ‌بندی ۲: غباری که به طور معمول و به مقداری که قابل اشتعال باشند در هوا معلق نیست.

در انتخاب الکتروموتورهای ضد انفجار باید کلاس و گروه مورد نیاز را مورد توجه قرار داد.

شرکت‌ها و برندهای مختلف و مطرح در تولید الکتروموتور، انواع الکتروموتورهای ضد انفجار EEX را تولید می‌کنند.

نام چند شرکت‌ مطرح تولید کننده الکتروموتور ضد انفجار :

– الکتروموتور ضد انفجار WEG ساخت کشور برزیل

– الکتروموتور ضد انفجار Siemens

– الکتروموتور ضد انفجار VEM

– الکتروموتور ضد انفجار ABB

– الکتروموتور ضد انفجار AEG

– الکتروموتور ضد انفجار Loher

– الکتروموتور ضد انفجار Sever

لازم به ذکر است هرگونه دست‌کاری ، باز و بسته کردن ، نصب فلنچ و … بر روی الکتروموتورهای ضد انفجار یا ضد انفجار اشتباه بوده و آن‌ها را از حالت ضد انفجار خارج می‌کند.

الکتروموتورهای ضد انفجار از نظر ضریب ایمنی به چهار دسته زیر تقسیم بندی می شوند:

Flameproof or explosionproof type EX 'd'

Increased safety type EX 'e'

Pressurized type EX 'p'

Non-Spar king type EX 'n'

از نظر نواحی خطر ، مکان های استفاده شده الکتروموتور ضد انفجار به سه ناحیه زیر تقسیم بندی می شوند:

Zone 0 : این نواحی مدام در معرض گازها و بخارات قابل انفجارند.

Zone 1 : این ناحیه مدام آلوده نیست ولی احتمال آلوده شدن همیشه وجود دارد.

Zone 2 : این ناحیه ایمن تر از ناحیه 1 است و ممکن است نشتی بوجود بیاید.

الکتروموتور های مناسب جهت Intrinsically safe ، Zone 0 است و استفاده از موتور های القایی طبق استاندارد IEC توصیه نمی شود.

الکتروموتور هـای ضد انفجـار  مناسب جهت EX 'd' ، ZONE 1 و  EX 'e' و EX 'p' می باشند.

الکتروموتور هـای ضد انفجـار مناسب جهت EX ''e'' ، ZONE 2 و EX 'd' و EX 'n' و  EX 'p' می باشند.

کلاس دمایی :

از نظر دمای آستانه اشتعال ، الکتروموتور ضد انفجار به شش دسته T1 تا T6 طبقه بندی می شود.  بر اساس این دسته بندی حداکثر دمای داغ ترین بخش موتور به شرح ذیل است :     

T1 : بالای 450 درجه سلسیوس

T2 : از 300 تا 450 درجه سلسیوس

T3 : از 200 تا 300 درجه سلسیوس

T4 : از 135 تا 200 درجه سلسیوس

T5 : از 100 تا 135 درجه سلسیوس

T6 : از 85 تا 100 درجه سلسیوس

الکتروموتورهای ضد انفجار به لحاظ سطح امنیت به صورت ذیل قرار میگیرند :      

EEXde>EEXd>EEXp>EEXe>EEXn